सामान्य ज्ञान MCQ Quiz in मराठी - Objective Question with Answer for General Knowledge - मोफत PDF डाउनलोड करा

मध्यप्रदेश आणि राजस्थान हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• भारतातील पहिला आंतरराज्यीय चित्ता संवर्धन कॉरिडॉर मध्यप्रदेश राज्यातील पालपूर कुनो राष्ट्रीय उद्यानाला राजस्थानमधील मुकुंदरा हिल्स व्याघ्र प्रकल्पाशी जोडतो.
• हा कॉरिडॉर 17,000 चौरस किलोमीटरचा विशाल क्षेत्र व्यापतो, ज्यापैकी 10,500 चौरस किलोमीटर मध्यप्रदेशात आणि 6,500 चौरस किलोमीटर राजस्थानात आहे.
• या संवर्धन कॉरिडॉरचा उद्देश दोन्ही राज्यांमधील जोडलेल्या परिसंस्थेमध्ये पुन्हा आणलेल्या चित्त्यांना मुक्तपणे फिरण्याची परवानगी देणे आहे.

Additional Information

• भारतात चित्त्याचे पुनर्वसन प्रकल्प हा प्रजातीला त्याच्या ऐतिहासिक क्षेत्रात पुनर्संचयित करण्यासाठी, जैवविविधता वाढविण्याच्या आणि संवर्धनाच्या प्रयत्नांना चालना देण्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.
• या कॉरिडॉरमुळे दोन्ही राज्यांमधील संरक्षित क्षेत्रांमध्ये चित्त्यांची हालचाल सुलभ होते, ज्यामुळे निरोगी संख्या वाढते.
• हा उपक्रम वन्यजीवांचे संवर्धन करण्यासाठी आणि गेल्या काही दशकांपासून देशात नामशेष झालेल्या प्रजाती पुन्हा आणण्यासाठी भारताच्या व्यापक प्रयत्नांचा एक भाग आहे.

पंडित चतुर लाल हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• पंडित चतुर लाल हे एक अग्रणी तबलावादक होते, ज्यांनी 1950 च्या दशकात पाश्चात्य प्रेक्षकांना तबल्याची ओळख करून दिली होती.
• 1957 मध्ये "अ चेअरी टेल" या कॅनेडियन लघुपटातील कार्यासाठी त्यांना ऑस्करसाठी नामांकन मिळाले होते.
• भारतीय शास्त्रीय संगीत आणि पाश्चात्य प्रेक्षकांमधील दरी कमी करण्यासाठी त्यांनी दिलेल्या महत्त्वपूर्ण योगदानाबद्दल त्यांना स्मरले जाते.

Additional Information

• पंडित चतुर लाल यांचे भारतीय शास्त्रीय संगीतातील योगदान आणि तबल्यावरील त्यांचे अभूतपूर्व कार्य आजही जगभरातील संगीत वर्तुळात साजरे केले जाते.
• 1957 मध्ये ऑस्करसाठी त्यांच्या नामांकनामुळे 20 व्या शतकात भारतीय संगीतकारांची आंतरराष्ट्रीय ओळख अधोरेखित झाली होती.
• भारतीय शास्त्रीय तालवादनाच्या क्षेत्रात ते एक प्रभावशाली व्यक्तिमत्व राहिले आहेत.

ब्रिटिश हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• 16 व्या शतकापासून भारतात वसाहतवादी साम्राज्य स्थापन करणारे पोर्तुगीज हे पहिले युरोपीयन होते.
• तथापि, 17 व्या शतकाच्या मध्यापर्यंत, विशेषतः ब्रिटिश, डच आणि फ्रेंच सारख्या इतर युरोपीय सत्तांकडून होणाऱ्या स्पर्धेमुळे, त्यांचा प्रभाव कमी होऊ लागला.
• 1961 मध्ये, भारताने लष्करी कारवाई केली आणि भारतातील शेवटची पोर्तुगीज वसाहत असलेल्या गोव्यावर कब्जा केला, ज्यामुळे तेथील पोर्तुगीज वसाहतवादी राजवट अधिकृतपणे संपुष्टात आली.
• या प्रदेशातील पोर्तुगीज प्रभाव कमी होण्यास ब्रिटिश जबाबदार असले तरी, गोवा, दमण आणि दीवमधील पोर्तुगीज वसाहतवादी राजवट अखेर भारतीय लष्करानेच उलथवून टाकली.

Additional Information

• ऑपरेशन विजय (1961):
  • गोवा, दमण आणि दीव यांना पोर्तुगीज राजवटीपासून मुक्त करण्यासाठी सुरू केलेल्या लष्करी कारवाईचे सांकेतिक नाव.
  • या ऑपरेशनमध्ये भारतीय सशस्त्र दलाच्या तिन्ही शाखांचा समावेश होता: लष्कर, नौदल आणि हवाई दल.
  • कमीत कमी जीवितहानी आणि प्रतिकारासह ही कारवाई यशस्वीरित्या पूर्ण झाली.
• गोवा मुक्ती:
  • स्वातंत्र्यानंतर, 1961 मध्ये, गोवा, भारताचा केंद्रशासित प्रदेश म्हणून घोषित करण्यात आला.
  • 1987 मध्ये, गोव्याला राज्याचा दर्जा देण्यात आला आणि ते भारताचे 25 वे राज्य बनले.
• भारतातील पोर्तुगीज वसाहतवाद:
  • सर्वप्रथम 1498 मध्ये वास्को द गामाच्या नेतृत्वाखाली पोर्तुगीज भारतात आले आणि 1510 पर्यंत त्यांनी गोव्यात आपले अस्तित्व प्रस्थापित केले.
  • ते भारतात येणारे पहिले युरोपियन वसाहतवादी सत्ता होते आणि तेथून निघणारे शेवटचे होते.
• आंतरराष्ट्रीय प्रतिसाद:
  • पोर्तुगालमधील कार्नेशन क्रांतीनंतर 1974 पर्यंत पोर्तुगालने भारतातील गोव्याच्या विलणीकरणाला मान्यता देण्यास नकार दिला होता.
  • संयुक्त राष्ट्रांनी या मुद्द्यावर चर्चा केली, परंतु भारताने वसाहतवादी राजवट संपवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या कृतींचा बचाव केला.

33 हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• नवीनतम अद्यतनानुसार, भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) संपूर्ण भारतातील 33 प्रादेशिक शाखांद्वारे कार्यरत आहे.
• या शाखा धोरणात्मकदृष्ट्या मौद्रिक धोरणांची प्रभावी अंमलबजावणी आणि देशभरातील बँकिंग कामकाजाचे पर्यवेक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी स्थित आहेत.
• RBI चे मुख्यालय मुंबई, महाराष्ट्र येथे आहे, तर दिल्ली, कोलकाता, चेन्नई आणि बेंगळुरू सारख्या प्रमुख शहरांमध्ये प्रादेशिक कार्यालये आहेत.
• RBI शाखा त्यांच्या संबंधित क्षेत्रातील चलन जारी करणे, सार्वजनिक कर्ज व्यवस्थापन आणि बँकांचे नियमन करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.
• प्रत्येक शाखेला वित्तीय स्थिरता राखणे, सुरळीत पेमेंट सिस्टम सुनिश्चित करणे आणि त्यांच्या क्षेत्रात आर्थिक वाढीला चालना देणे यासारखी विशिष्ट कार्ये सोपवण्यात आली आहेत.

Additional Information

• भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI)
  • भारतीय रिझर्व्ह बँक अधिनियम, 1934 अंतर्गत 1 एप्रिल 1935 रोजी स्थापना.
  • RBI ही भारताची मध्यवर्ती बँक आहे, जी देशाच्या बँकिंग व्यवस्थेचे नियमन आणि मौद्रिक धोरणे अंमलात आणण्यासाठी जबाबदार आहे.
  • 1949 मध्ये त्याचे राष्ट्रीयीकरण करण्यात आले असून ती एक स्वतंत्र संस्था म्हणून कार्यरत आहे.
• RBI ची कार्ये
  • किंमत स्थिरता आणि आर्थिक वाढ राखण्यासाठी मौद्रिक धोरण तयार करते आणि अंमलात आणते.
  • चलनी नोटा जारी करते आणि अर्थव्यवस्थेत पैशाचा पुरवठा व्यवस्थापित करते.
  • सरकारसाठी बँकर म्हणून कार्य करते आणि वित्तीय सेवा पुरवते.
  • व्यावसायिक बँका आणि वित्तीय संस्थांचे नियमन आणि देखरेख करते.
• RBI कार्यालयांचा पदानुक्रम
  • प्रादेशिक कार्यालये प्रादेशिक संचालकांच्या नेतृत्वाखाली असतात आणि त्यांना स्थानिक विभागांचे पाठबळ असते.
  • ही कार्यालये चलन व्यवस्थापन, सार्वजनिक तक्रारी आणि बँकिंग नियम हाताळण्यासारख्या कामकाजात गुंतलेली आहेत.
• RBI च्या उपकंपन्या
  • प्रमुख उपकंपन्यांमध्ये डिपॉझिट इन्शुरन्स अँड क्रेडिट गॅरंटी कॉर्पोरेशन (DICGC) अर्थात ठेव विमा आणि पत हमी निगम आणि भारतीय रिझर्व्ह बँक नोट मुद्रा प्रायव्हेट लिमिटेड (BRBNMPL) यांचा समावेश आहे.
  • या संस्था नोटा छपाई आणि ठेव विम्याशी संबंधित RBI च्या कामकाजास पाठिंबा देतात.

बंगालचा उपसागर हे योग्य उत्तर आहे.

Important Points

• पाल्कची सामुद्रधुनी ही भारत आणि श्रीलंकेला विलग करणारे एक जलस्रोत आहे.
• पाल्कची सामुद्रधुनी ही श्रीलंकेतील जाफना जिल्हा आणि भारतातील तमिळनाडू राज्य यांच्यामधील एक जलस्रोत आहे.
• पाल्कची सामुद्रधुनी ईशान्येकडील बंगालच्या उपसागराला नैऋत्येकडील पाल्कच्या उपसागराशी जोडते.
• कंपनी राजवटीत मद्रासचे गव्हर्नर रॉबर्ट पाल्क यांच्या नावावरून पाल्कच्या सामुद्रधुनीचे नाव देण्यात आले आहे.
• तामिळनाडूची वैगाई नदी पाल्क सामुद्रधुनीत वाहते.

Additional Information

• रॅडक्लिफ लाईन ही भारत आणि पाकिस्तानमधील सीमारेषा आहे.
• मॅकमोहन रेषा ही ईशान्य भारत आणि चीनमधील सीमारेषा आहे.

योग्य उत्तर पर्याय 4 म्हणजे आंध्र प्रदेश हे आहे.

Key Points

• आंध्र प्रदेशातील नेल्लोर जिल्ह्यातील नेल्लापट्टू पक्षी अभयारण्याजवळील पुलिकत तलाव येथे पर्यटनाला चालना देण्यासाठी दरवर्षी फ्लेमिंगो उत्सव साजरा केला जातो.
• हा तीन दिवसांचा उत्सव आहे जो हिवाळ्याच्या हंगामात आयोजित केला जातो जेव्हा हजारो स्थलांतरित पक्षी या प्रदेशाला भेट देतात.
• या उत्सवादरम्यान, अनेक मनोरंजक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
• हे लोकांना जैवविविधतेचा अभ्यास करण्याची आणि संवर्धन उपाययोजना सुरू करण्याची संधी देखील प्रदान करते.

Additional Information

बरोबर उत्तर म्हणजे मल्लिका साराभाई.मुख्य मुद्दे

• मल्लिका साराभाई:-
  • ​त्या एका प्रसिद्ध भारतीय शास्त्रीय नर्तकी, कोरिओग्राफर आणि अभिनेत्री आहेत.
  • नाट्यकलातील योगदानासाठी त्यांना अनेक पुरस्कार आणि सन्मान मिळाले आहेत.
  • त्यांनी १९७५ मध्ये मीना गुजरारीसाठी सर्वोत्तम अभिनेत्रीचा पुरस्कार पटकावला.
• मीना गुजरारी हा एक गुजराती चित्रपट आहे जो एका प्रसिद्ध गुजराती लोक गायिका मीना पटेलच्या जीवनावर आधारित आहे.​

अतिरिक्त माहिती

• सोनल मसिंग ही देखील एक प्रसिद्ध भारतीय शास्त्रीय नर्तकी आणि कोरिओग्राफर आहे.
  • भारतातील दुसरा सर्वात मोठा नागरी पुरस्कार असलेला पद्मविभूषण यासह विविध पुरस्कारांनी त्यांना सन्मानित करण्यात आले आहे.
• सितारा देवी एका प्रसिद्ध कथक नर्तकी आणि अभिनेत्री होत्या.
  • पद्मश्री आणि संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार यासह अनेक पुरस्कारांच्या त्या प्राप्तकर्ते होत्या.
• शोवना नारायण ही आणखी एक लोकप्रिय भारतीय शास्त्रीय नर्तकी आणि कोरिओग्राफर आहे.
  • नाट्यकलातील योगदानासाठी त्यांना पद्मश्री आणि संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार देऊन सन्मानित करण्यात आले आहे.

अकबर हे योग्य उत्तर आहे.

Key Points

• फतेहपूर सिक्री हे शहर मुघल सम्राट अकबर याने बांधले होते.
• त्याने या शहराची राजधानी म्हणून निवड केली होती, परंतु पाण्याच्या कमतरतेमुळे त्यांना हे शहर सोडावे लागले होते.
• त्यानंतर 20 वर्षांमध्ये, मुघलांची राजधानी लाहोरला हलवण्यात आली.
• फतेहपूर सिक्री हे 1571 ते 1585 दरम्यान बांधले गेले होते.​

Additional Information

• 1526 मध्ये बाबरने प्रख्यात मुघल राजघराण्याची स्थापना केली होती.
• 1526 मध्ये पानिपतची पहिली लढाई बाबर व इब्राहिम लोधी दरम्यान झाली होती.
• 1527 मध्ये बाबर व राणा संगा दरम्यान खानवाची लढाई झाली होती.
• 1528 मध्ये बाबर व मेदनी राय दरम्यान चंदेरीची लढाई झाली होती.
• 1529 मध्ये बाबर व मेहमूद लोधी दरम्यान घग्गरची लढाई झाली होती.

बरोबर उत्तर आर्य समाज आहे.

मुख्य मुद्दे

• स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी आर्य समाजाची स्थापना केली.
• आर्य समाजाची स्थापना स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी 1875 मध्ये केली होती.
• त्यांनी वेदांचे भाषांतर केले आणि सत्यार्थ प्रकाश, वेद भास्य भूमिका आणि वेद भास्य नावाची तीन पुस्तके लिहिली.
• त्यांनी “वेदांकडे परत जा” असा नारा दिला.
• दयानंद अँग्लो वैदिक (DAV) शाळा त्यांच्या तत्त्वज्ञान आणि शिकवणींवर आधारित आहेत.

अतिरिक्त माहिती

योग्य उत्तर हरिसेन आहे.

Key Points

• हरिसेन हा गुप्त सम्राट समुद्रगुप्ताचा दरबारी कवी होता.
• अलाहाबाद स्तंभालेख प्रयाग प्रशस्ती या नावानेही ओळखला जातो, त्यात हरिसेनने रचलेल्या 33 ओळींचा समावेश आहे.
• गुप्त घराण्याच्या राजकीय इतिहासाविषयी जाणून घेण्यासाठी प्रयाग प्रशस्ती हा एक महत्त्वाचा ग्रंथ स्रोत आहे.
• समुद्रगुप्त हा अनेक कवी आणि विद्वानांचा आश्रयदाता होता, त्यापैकी एक हरिसेन होता.
• समुद्रगुप्त हा चंद्रगुप्त I चा मुलगा आणि उत्तराधिकारी होता आणि गुप्त वंशाचा सर्वात मोठा शासक होता.
• त्याने कुशाण आणि इतर लहान राज्ये जिंकली आणि गुप्त साम्राज्याचा मोठ्या प्रमाणावर विस्तार केला.
• व्ही.ए. स्मिथ यांनी त्यांना भारताचे नेपोलियन म्हणून संबोधले होते.
• उत्तर भारतातील सम्राटांचा पराभव करून त्यांनी प्रदेश विलीन केले परंतु दक्षिण भारताला जोडले नाही.
• जावा, सुमात्रा आणि मलाया बेटावरील त्याच्या अधिकारावरून हे सिद्ध होते की त्याने मजबूत नौदल राखले.
• त्याने असंख्य काव्ये रचल्याचे सांगितले जाते.
• त्याची काही नाणी त्याला वीणा वाजवतांना दर्शवितात. 
• त्याने अश्वमेध यज्ञही केला.
• चीनच्या सूत्रांनुसार, श्रीलंकेचा शासक मेघवर्मा याने गया येथे बौद्ध मंदिर बांधण्याच्या परवानगीसाठी त्यांच्याकडे एक मिशनरी पाठवला होता.
• अलाहाबाद स्तंभालेखात धर्म प्रचार बंधू या उपाधीचा उल्लेख आहे म्हणजेच ते ब्राह्मण धर्माचे समर्थक होते.

Additional Information

• बाणभट्ट हा राजा हर्षवर्धनाचा दरबारी कवी होता.
• चांद बरदाई हा पृथ्वीराज चौहान यांचा दरबारी कवी होते.
• भवभूती हा कन्नौजचा राजा यशोवर्मन यांचा दरबारी कवी होता.

योग्य उत्तर राखीगढी आहे.

Key Points

• हिसार जिल्ह्यातील राखीगढी गावात सिंधू संस्कृतीचे राखीगढी स्थळ आहे.
• हे ठिकाण मोसमी घग्गर नदीपासून सुमारे 27 किमी अंतरावर सरस्वती नदीच्या मैदानात आहे.
• ग्लोबल हेरिटेज फंडाद्वारे राखीगढीला आशियातील 10 सर्वात धोक्यात असलेल्या वारसा स्थळांपैकी एक घोषित केले आहे.
•  भारतीय आणि दक्षिण कोरियाच्या संशोधकांच्या पथकाने राखीगढीमध्ये उत्खनन केले.
• पथकाने अग्निवेदी, शहराच्या भिंतीचे काही भाग, जलनिःसारण रचना तसेच अर्ध-मौल्यवान मण्यांचा एक संग्रह शोधला.

Additional Informationहडप्पा संस्कृतीतील महत्त्वाची स्थळे:​

योग्य उत्तर सिक्कीम आहे. 

Key Points

• सिक्किमची आंतरराष्ट्रीय सीमा भूतान, चीन आणि नेपाळशी संलग्न आहेत.
• अरुणाचल प्रदेश, नागालँड, मणिपूर आणि मिझोराम यांच्या आंतरराष्ट्रीय सीमा या म्यानमारशी संलग्न​ आहेत.

योग्य उत्तर लोथल आहे. 

Key Points

• लोथलमध्ये नौनिर्मितीस्थान सापडले होते.
• महत्त्वाच्या स्थळांची त्यांच्या वैशिष्ट्यांसह यादी::

Additional Information

• सिंधू संस्कृती सध्याच्या ईशान्य अफगाणिस्तानपासून पाकिस्तान आणि उत्तर-पश्चिम भारतापर्यंत पसरली होती.
• घग्गर-हाकरा नदी आणि सिंधू नदीच्या खोऱ्यात या संस्कृतीचा विकास झाला.
• सिंधू संस्कृती ही जगातील चार प्राचीन संस्कृतींपैकी एक आहे.
• यास हडप्पा सभ्यता म्हणूनही ओळखले जाते आणि ही संस्कृती जाळीदार प्रणालीवर आधारित संघटित नियोजनासाठी प्रसिद्ध आहे.

लक्षात ठेवण्यासारख्या महत्त्वाच्या बाबी.

• सामाजिक वैशिष्ट्ये:-
• सिंधू संस्कृती हे भारतातील पहिले शहरीकरण होते.
• यात सुनियोजित जलनिस्सारन व्यवस्था, जाळीदार प्रणाली आणि नगर रचना अस्तित्वात होती.
• या समाजात समानता लाभली होती.
• धार्मिक तथ्ये :-
• मातृदेवी किंवा शक्ती ही मातृदेवता होती.
• योनी उपासना आणि निसर्गपूजा अस्तित्वात होती.
• ते  पिंपळासारख्या झाडांची पूजा करत होते.
• त्यांनी हवन कुंड नावाची अग्निपूजा देखील केलेली आढळते.
• पशुपती महादेव हे प्राण्यांचे अधिपती म्हणून ओळखले जातात.
• सिंधू संस्कृतीतील लोक एकशिंगी आणि बैलासारख्या प्राण्यांची पूजा करत.
• आर्थिक तथ्ये:-
• सिंधू संस्कृती ही शेतीवर आधारित होती.
• या काळात व्यापार आणि वाणिज्याची भरभराट झाली.
• लोथल येथे नौनिर्माणस्थळ सापडले आहे.
• येथे आयात निर्यात होत होती.
• येथे कापसाचे उत्पादन होत होते.
• लोथल येथे हडप्पा संस्कृतीतील वजने व मापे आढळून आलेली आहेत.
• वजने ही आकारात सामान्यतः घनरूप होती आणि ती चुनखडी, स्टीटाइट इ.पासून बनलेली होती.

बाळ गंगाधर टिळक आणि महंमद अली जिना हे बरोबर उत्तर आहे.

Important Points

• लखनऊ करार हा भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस आणि मुस्लिम लीग यांच्यात डिसेंबर 1916 मध्ये लखनऊ येथे झालेल्या दोन्ही पक्षांच्या संयुक्त अधिवेशनात एक करार होता.
• बाळ गंगाधर टिळक आणि महंमद अली जिन्ना यांच्यामध्ये 1916 चा लखनऊ करार झाला.
• या कराराच्या परिणामी मुस्लिम लीग नेत्यांनी भारतीय स्वातंत्र्याच्या मागणीसाठी कॉंग्रेसच्या चळवळीत सहभागी होण्यास सहमती दर्शविली.
• लखनऊ करार हा हिंदू-मुस्लिम ऐक्यासाठी आशेचा प्रकाश म्हणून पाहिले जात असे.
• दोन्ही पक्षांनी ब्रिटीशांसमोर सादर केलेल्या काही सामान्य मागण्या अश्या होत्या
  1. परिषदांवरील निवडलेल्या जागांची संख्या वाढविण्यात यावी.
  2. प्रांतातील अल्पसंख्यांकांना संरक्षण दिले पाहिजे.
  3. सर्व प्रांतांना स्वायत्तता देण्यात यावी.
  4. कार्यपालिकेला न्यायपालिकेपासून वेगळे करणे.

योग्य उत्तर मेहरगढ आहे.

Key Points

• मेहरगढ हे सिंधू नदीच्या खोऱ्याच्या पश्चिमेस, पाकिस्तानातील बलुचिस्तानच्या कच्ची मैदानावरील बोलन खिंडीजवळ स्थित एक नवाश्मयुगीन स्थळ आहे.
• हे वायव्य भारतीय उपखंडातील सर्वात प्राचीन नवाश्मयुगीन स्थळ आहे, ज्यामध्ये शेती (गहू आणि सातू), पशुपालन (गुरेढोरे, मेंढ्या आणि शेळ्या) आणि धातूशास्त्राचे पुरावे आढळतात.
• मेण वितळवण्याच्या तंत्राचे सर्वात जुने ज्ञात उदाहरण मेहरगढ येथे सापडलेल्या 6000 वर्ष जुन्या चाकाच्या आकाराच्या तांब्याच्या ताईतामधून आढळून येते.

Additional Information