केंद्रकी (न्यूक्लिओलस) हे कशाच्या संश्लेषणाचे ठिकाण आहे?

संकल्पना-

• रायबोसोमल RNA किंवा rRNA रेणू, पेशी केंद्राकाच्या एका विशिष्ट प्रदेशात संश्लेषित केले जातात, ज्याला केंद्रकी म्हणतात, हा पेशीकेंद्रकामधील एक दाट भाग म्हणून दृश्य असतो आणि त्यामध्ये जनुक संकेतन rRNA आढळतात.

Key Points 

• रायबोसोमल RNA (rRNA) हा पेशींमधील रेणू प्रथिने तयार करणाऱ्या अंगकांचा एक भाग आहे. याला रायबोसोम म्हणतात आणि यात संदेशवाही RNA (mRNA) मध्ये असलेली माहिती प्रथिनांमध्ये हस्तांतरित करण्यात मदत करण्यासाठी पेशीद्रव्यामध्ये पाठवली जाते.
• संकेतन केलेले rRNA वेगवेगळ्या आकाराचे असून, मोठे किंवा लहान असे त्यांचे विभाजन केले जाते. प्रत्येक रायबोसोममध्ये किमान 1 मोठा rRNA आणि किमान 1 लहान rRNA असतो.
• केंद्रकींमध्ये, मोठी व लहान rRNA रायबोसोमल प्रथिनांसह एकत्र येऊन मोठ्या आणि लहान रायबोसोमल उपघटक (उदा., जीवाणूंमध्ये अनुक्रमे 50S आणि 30S) तयार होतात.
• या उपघटकांना साधारणतः त्यांच्या स्थिर होण्याच्या दरासाठी नाव दिले जाते, जे अपकेंद्री भागामध्ये स्वेडबर्ग [S] घटकांमध्ये मोजले जाते.
• रायबोसोमल प्रथिने पेशीद्रव्यामध्ये संश्लेषित केली जातात आणि केंद्रकामध्ये पुन्हा एकत्र करण्यासाठी केंद्रकामध्ये नेली जातात.
• उपघटकानंतर अंतिम एकत्रीकरणासाठी पेशीद्रव्याकडे परत पाठवली जातात.
• आदिकेंद्रकामध्ये 70S रायबोसोम असतात, ज्यात 50S आणि 30S उपघटक असतात, तर दृश्यकेंद्रकामध्ये 80S रायबोसोम असतात, ज्यात 60S आणि 40S उपघटक असतात.

Additional Information 

प्रथिने

• पेशीमध्ये असलेल्या अनुवांशिक घटकांपासून ही प्रथिने तयार होतात.
• जीवन जगण्यासाठी हे पेशीच्या विविध चयापचय क्रिया पार पाडण्यास मदत करतात.
• हस्तांतरणाच्या प्रक्रियेद्वारे mRNA प्रथिनामध्ये रूपांतरित होते.

संदेशवाही RNA

• या प्रकारचे RNA, जनुकीय गुणधर्मांचे रायबोसोममध्ये हस्तांतरण करून आणि शरीराच्या पेशींना आवश्यक असलेल्या प्रथिनांच्या प्रकाराविषयी सूचना देऊन कार्य करतात.
• आपण असेही म्हणू शकतो की, केंद्रकापासून पेशीद्रव्यापर्यंतच्या गुणधर्मांचे m-RNA द्वारे वहन केले जाते.
•  गुणधर्मांवर आधारित, या प्रकारच्या RNA ला संदेशवाही RNA म्हणतात.
• म्हणून, प्रतिलेखन प्रक्रियेत किंवा प्रथिन संश्लेषण प्रक्रियेदरम्यान mRNA महत्वाची भूमिका बजावते.

संक्रमण RNA 

• हे RNA, रेणू प्रथिने संश्लेषण प्रक्रियेदरम्यान रायबोसोम संयुगांमध्ये अमीनो आम्लाचे हस्तांतरण करतात.
• प्रत्येक tRNA मध्ये एका टोकाला एक अमिनो आम्ल असते आणि दुसऱ्या टोकाला अँटीकोडॉन अनुक्रम असतो, जो mRNA वर त्याच्या पूरक क्रमाला जोडू शकतो.
• अशाप्रकारे, tRNA हे समावेशक रेणू आहेत, जे mRNA वरील जनुकीय संकेतांकाची उकल करण्यास मदत करतात आणि त्यानुसार वाढत्या पेप्टाइड शृंखलेमध्ये अमीनो आम्ल समाविष्ट होते.
• हे प्रत्येक अमीनो आम्लासाठी वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.